Neuropsychologiczne i neurologiczne konsekwencje pozaszpitalnego nagłego zatrzymania krążenia z oszacowaniem potrzeb neurorehabilitacynych: prospektywne badanie pilotażowe
4 stycznia 2015
Neuropsychologiczne i neurologiczne konsekwencje pozaszpitalnego nagłego zatrzymania krążenia z oszacowaniem potrzeb neurorehabilitacynych: prospektywne badanie pilotażowe
Kardiologia Polska 2014; 72, 9: 814–822; DOI: 10.5603/KP.a2014.0087
Katarzyna Ewa Polanowska, Iwona Marta Sarzyńska-Długosz, Agnieszka Ewa Paprot, Świetlana Sikorska, Joanna Barbara Seniów, Grzegorz Karpiński, Robert Kowalik, Grzegorz Opolski, Anna Członkowska
Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie, II Klinika Neurologii, kpolanow@ipin.edu.pl
Wstęp:
Rozlane uszkodzenie mózgu jest zasadniczym elementem zespołu poresuscytacyjnego, opisywanym u 30–80% chorych z pozaszpitalnym nagłym zatrzymaniem krążenia (NZK), odpowiadającym za wysoką śmiertelność oraz deficyty poznawcze i neurologiczne prowadzące do niepełnosprawności. Różnorodność i dynamika objawów oraz możliwości rehabilitacji pacjentów po NZK są słabo poznane.
Cel:
Celem prospektywnego badania pilotażowego była ocena częstości, rodzaju, nasilenia i dynamiki zaburzeń poznawczych oraz neurologicznych u chorych w pierwszych 12 miesiącach od poresuscytacyjnego uszkodzenia mózgu, a także próba oszacowania potrzeb neurorehabilitacyjnych tej grupy pacjentów.
Metody:
Spośród osób po NZK, przyjmowanych kolejno na oddział intensywnej opieki kardiologicznej (OIOK), zabezpieczającego rejon 250 000 mieszkańców Warszawy, rekrutowano uczestników badania wg następujących kryteriów włączenia: pierwsze w życiu nieurazowe, normotermiczne zatrzymanie krążenia; wiek ≤ 75 lat; przeżycie do czasu wypisu z oddziału kardiologicznego; brak wcześniejszych chorób mózgu. Rodzaj nabytych zaburzeń poznawczych i neurologicznych oraz stopień niepełnosprawności chorych badano w pierwszych dniach po NZK, a także 3, 6 i 12 miesięcy później. Badanie neuropsychologiczne miało na celu ocenę funkcji uwagi, pamięci, zdolności wykonawczych, językowych i wzrokowo-przestrzennych. W badaniu neurologicznym oceniono nerwy czaszkowe, siłę i napięcie mięśniowe, odruchy głębokie, czucie, funkcje móżdżku i chód. Ogólny poziom funkcjonowania psychofizycznego pacjentów klasyfikowano wg Skali Oceny Niepełnosprawności (Disability Rating Scale). Potrzeby rehabilitacyjne badanych określono na podstawie wyników zebranych w 3. miesiącu po NZK. Dane te posłużyły następnie do oszacowania potrzeb neurorehabilitacyjnych chorych po NZK w Polsce.
Wyniki:
W ciągu 28 miesięcy trwania badania, spośród 69 chorych po NZK przyjętych na OIOK, 29 pacjentów spełniło kryteria badania (33 osoby przeżyły do czasu wypisu z oddziału kardiologicznego; 4 osoby nie spełniły dalszych kryteriów włączenia). Głębokie zaburzenia świadomości notowano najczęściej we wczesnej fazie po NZK (28%); 12 miesięcy późniejnie było chorych całkowicie niezdolnych do reagowania na otoczenie (związek z poprawą funkcjonalną i śmiertelnością osób z ciężkim uszkodzeniem mózgu). Wśród chorych podejmujących współpracę podczas badań, od 100% (wcześnie po NZK) do 57% (12 miesięcy po NZK) pacjentów wykazywało zaburzenia poznawcze współistniejące zazwyczaj z objawami neurologicznymi. Zaburzenia pamięci okazały się najczęstszym i najpoważniejszym problemem. Mniej nasilone były deficyty wykonawcze, uwagowe, językowe (głównie anomia) i wzrokowo-przestrzenne. Częstość występowania objawów neurologicznych wahała się od 88% (wczesna faza po NZK) do 43% (12 miesięcy po NZK). W konsekwencji nabytych zaburzeń od 71% (wcześnie po NZK) do 36% (12 miesięcy po NZK) chorych było znacząco niesprawnych i często zależnych od otoczenia. Chociaż zaburzenia cechowała tendencja do zmniejszania się wraz z upływem czasu od zachorowania, po 12 miesiącach od NZK ponad 50% chorych nadal wykazywało deficyty, a ponad 30% znaczną niesprawność. Wyniki badań przeprowadzonych w 3. miesiącu po NZK pokazały, że wśród chorych zdolnych do podjęcia współpracy aż 76% osób wymagało terapii: najczęściej rehabilitacji neuropsychologicznej, rzadziej — terapii neuropsychologicznej i fizjoterapii. Dane te pozwoliły oszacować, że w Polsce rocznie ok. 800 osób po NZK może doświadczać zaburzeń wymagających specjalistycznej neurorehabilitacji.
Wnioski:
Zaburzenia poznawcze (szczególnie deficyty pamięci i uczenia się) wraz z objawami neurologicznymi są częstymi następstwami poresuscytacyjnego uszkodzenia mózgu. Tworzenie centrów neurorehabilitacyjnych dla chorych po NZK jest niezbędne w ich terapii. Specjalistyczna neurorehabilitacja powinna rozpocząć się krótko po uszkodzeniu mózgu i ustabilizowaniu stanu ogólnego, powinna być intensywna i wszechstronna (rehabilitacja neuropsychologiczna, fizjoterapia, terapia zajęciowa, modyfikacje środowiskowe, adaptacja do funkcjonowania z nabytym deficytem).